Λαϊκή τέχνη και ελληνική λαογραφία: συγκοινωνούντα δοχεία

 

Η αισθητική του καθημερινού πίσω από την επίσημη ιστορία

Πέρα από τη φωτεινότητα των επιστημονικών επιτευγμάτων, η καθημερινή ζωή και η λαϊκή τέχνη ανθίζουν στην απλότητα τους. Υπάρχει ο κόσμος των απλών ανθρώπων, οι οποίοι με το μεράκι και την μαεστρία τους, δημιουργούν αριστουργήματα αξίας και ομορφιάς.

Η λαϊκή τέχνη ονοματίζει τα χειροποίητα αντικείμενα -τις δημιουργίες λαϊκών κοινωνικών στρωμάτων- που συγκεράζουν την πρακτική/χρηστική με την αισθητική/καλλιτεχνική δημιουργία. Για παράδειγμα, σύμφωνα με τον Μιχάλη Μερακλή, το σκυριανό κάθισμα συνδέει μια πρακτική ανάγκη (άνετο κάθισμα) με μια καλλιτεχνική/αισθητική –το ωραίον– (καλαίσθητα στοιχεία, σχήματα και σχέδια). Στην παλέτα της λαϊκής τέχνης ξεχωρίζουν τα συναισθήματα και οι αυθεντικές εκφράσεις του λαού.

Λαϊκή τέχνη και ελληνική λαογραφία

Η λαογραφία καθιερώνεται σε μια περίοδο όπου η Ελλάδα πρέπει να στηρίξει το αφήγημα της εθνικής της ιδεολογίας για την εδραίωσή της. Η Ευαγγελία Ντάτση υποστηρίζει ότι ο πολιτισμός του αγροτικού λαού, μιας και ήταν ο πολυπληθέστερος αριθμητικά, χρησιμοποιείται προς αυτόν τον σκοπό. Οι χειροτεχνίες, τα ενδύματα, τα κοσμήματα, τα μνημεία λόγου, αποτυπώνουν τη ζωντανή ψυχή και δημιουργικότητα των απλών ανθρώπων. Αδιαμφισβήτητα, η λαϊκή τέχνη, ως αναπόσπαστο κομμάτι του, στο πλαίσιο της εθνικής ταυτότητας αποτελεί τον πιο σημαντικό μηχανισμό της.

Εξάλλου, η Ελλάδα φεύγει μακριά από τον οθωμανικό βραχνά και οφείλει να παρουσιάσει τα πολιτιστικά της επιτεύγματα της στα πολιτισμένα έθνη. Όλα αυτά τα στοιχεία που την βοήθησαν να επιβιώσει από αυτήν την κατάσταση σχεδόν ανέπαφη και αρραγής. Η οργάνωση των καλλιτεχνημάτων/τεχνουργημάτων σε συλλογές και μουσεία βοηθά στην ανάδειξη του τρόπου δημιουργίας του ωραίου και του χρηστικού. Ο συνδυασμός χρηστικότητας και αισθητικής επιτρέπει στο λαϊκό τέχνημα να εξωραΐζει τον περιβάλλοντα χώρο και παράλληλα να καλύπτει κάποια βασική ανάγκη.

Λαϊκή τέχνη και ελληνική κοινωνία

Επομένως, τα τεχνήματα συλλέγονται με στόχο την απόδειξη της συνέχειας της λαϊκής τέχνης. Ο υλικός λαϊκός πολιτισμός για ακόμη μια φορά συλλαμβάνει την ταυτότητα ενός λαού και προβάλλει το καθάριο μα ιδρωμένο μέτωπο του τεχνίτη. Αποτελεί, λοιπόν, σημαντικό θεμέλιο του ελληνικού πολιτισμού, δεδομένου ότι αποδεικνύει την ουσιώδη συνεισφορά της λαϊκής τέχνης στη διατήρηση και την ανάδειξη του πολιτιστικού κληρονομήματος. Με απλά λόγια, κωδικοποιεί και αποκωδικοποιεί έναν ολάκερο λαό.

Αν και η επιστήμη της λαογραφίας έχει αλλάξει μέσα από τις δεκαετίες, η βασική αρχή πίσω από τη μελέτη του λαϊκού πολιτισμού παραμένει αμετάβλητη: η ανάγκη για τη διάσωση της πολιτιστικής κληρονομιάς του λαού. Αναπόσπαστο συστατικό της οποίας είναι και η λαϊκή τέχνη. Εκεί, μέσα σε μια ατέλειωτη συμφωνία χρωμάτων και μοτίβων, χοροπηδούν οι ζωντανές απεικονίσεις μιας καθημερινότητας γνήσιας και μοναδικής.

(maxmag)