Αναδιαμορφώνοντας τον Φραντς Κάφκα

Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λονδίνου τον Ιούλιο του 2012 ένα αγγλικό ολοκόκκινο διώροφο λεωφορείο με χέρια αθλητή και σε θέση εκκίνησης που αναμένει το σύνθημα του αφέτη ενθουσίασε τους Λονδρέζους αλλά και τα εκατομμύρια επισκεπτών της πόλης.

Το «London Booster» (συχνά αναφέρεται ως London Boosted) με τα τεράστια χέρια που κάμπτονται από ισχυρούς κινητήρες -οι οποίοι βρίσκονται μέσα στο λεωφορείο των έξι τόνων- κινείται πάνω κάτω κάνοντας pushups με συριγμούς, σε μια κατάσταση αθλητικής διέγερσης για να ξεχυθεί στο κουλουάρ. Τα παράθυρά του είναι οθόνες βιντεοπροβολής και διαθέτει εμφανή ανθρώπινα οπίσθια στο πίσω μέρος του.

«London Booster», εγκαταστημένο μπροστά από το Τσέχικο Σπίτι στο Islington στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λονδίνου τον Ιούλιο του 2012 |

Αυτό λοιπόν το μηχανικό γλυπτό που δημιουργήθηκε για τον εορτασμό των θερινών αγώνων με βάση ένα παλιό λεωφορείο του 1958 είχε εγκατασταθεί τότε μπροστά από το Τσέχικο Σπίτι στο Islington και προσελκύει τον θαυμασμό ως ένα έργο εξαιρετικής έμπνευσης του Τσέχου καλλιτέχνη David Černý (1967).

Το άγαλμα-υδραυλικό γλυπτό μετά τους αγώνες μεταφέρθηκε στην πρωτεύουσα της Τσεχίας, Πράγα, στην περιοχή Chodov, μπροστά από το κτίριο της εταιρείας Agrofert όπου εξακολουθεί να γυμνάζεται καθημερινά για μισή ώρα από τις 3 έως τις 3.30 προσελκύοντας τους επισκέπτες στους ρυθμούς του.

Αυτό το γλυπτό, αν και είναι το περισσότερο αναγνωρίσιμο του δημιουργού του, δεν είναι και το μοναδικό του που κοσμεί την πόλη. Η Πράγα έτσι κι αλλιώς είναι μια εντυπωσιακή και γοητευτική πόλη.

Είναι η πρωτεύουσα της Τσεχίας, καθώς βρίσκεται στην κεντρική Βοημία και υπήρξε η ιστορική πρωτεύουσα του Βασιλείου της Βοημίας. Βρίσκεται στα βορειοδυτικά της χώρας, χτισμένη δίπλα στον ποταμό Μολδάβα, έχοντας πληθυσμό 1,3 εκατομμύρια κατοίκους.

Ηταν πάντα πολιτικό, πολιτιστικό και οικονομικό κέντρο της Κεντρικής Ευρώπης με πλούσια ιστορία. Ιδρύθηκε τη ρωμαϊκή εποχή και άνθησε τον 14ο αιώνα κατά τη βασιλεία του Καρόλου του 4ου, που θεμελίωσε και δημιούργησε τη νέα πόλη με την τεράστια «γέφυρα του Καρόλου», η οποία αποτελεί το σήμα κατατεθέν της πρωτεύουσας.

Η πόλη, παρά τη διαδοχική κυριαρχία Γερμανών, Ούγγρων, Αψβούργων και Αυστριακών, αναδεικνύει μέσα της το επιβλητικό Κάστρο, τα μεσαιωνικά αρχοντικά, τα αναγεννησιακά κτίρια, την Πλατεία της Παλιάς Πόλης με το αστρονομικό ρολόι, την εβραϊκή συνοικία αλλά και χτίσματα με υπερβολές μπαρόκ.

Λαμπερή και ανήσυχη πάντοτε η πόλη και πρωτεύουσα της κομμουνιστικής Τσεχοσλοβακίας, το 1968 βίωσε την «Ανοιξη της Πράγας» που προκάλεσε την αντίδραση της Σοβιετικής Ενωσης.

Το 1989, μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και τη Βελούδινη Επανάσταση στους δρόμους της και αφού κατέρρευσε το κομμουνιστικό καθεστώς, άρχισαν οι περιπέτειες ανεξαρτησίας. Το 1993 γίνεται ξανά η πρωτεύουσα της νεοσύστατης Τσεχίας.

Από το 1992 το ιστορικό κέντρο της έχει συμπεριληφθεί στον κατάλογο της UNESCO για τα μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς. Αποκαλείται επίσης «Χρυσή Πόλη» ή «Μητέρα των Πόλεων» και «Καρδιά της Ευρώπης» αλλά και «Πόλη του Φραντς Κάφκα», συγκεντρώνοντας κάθε χρόνο πάνω από 9 εκατ. επισκέπτες.

Εδώ λοιπόν, μέσα στην καρδιά αυτής της υπέροχα μοναδικής πόλης, εισέρχεται και παίρνει τη θέση που του αρμόζει το σύγχρονο και το πρωτοποριακό χωρίς να ξενίζει, καθώς αυτή η πόλη δεν φοβάται και πάντα επιδιώκει να το αναδείξει.

Διάσπαρτη η μοντέρνα τέχνη του David Černý, έχει ενσωματωθεί στο ιστορικό κέντρο με τα λιθόστρωτα αλλά και τα σύγχρονα κτίρια.

Παγκόσμια γνωστός για τα αμφιλεγόμενα και προκλητικά γλυπτά του, αποφοίτησε το 1996 από την Ακαδημία Εφαρμοσμένων Τεχνών στην Πράγα και έκτοτε εντυπωσιάζει με τις δημιουργίες του.

Περπατώντας στην Πράγα ο επισκέπτης λοιπόν αιφνιδιάζεται ευχάριστα από τα θαυμαστά έργα του.

● Η μικροσκοπική, γενειοφόρος φιγούρα του «Hanging Out», που είναι στην πραγματικότητα ο Ζίγκμουντ Φρόιντ, κρέμεται αυτοκτονικά από μια ταράτσα.

«Hanging Out», η φιγούρα του Ζίγκμουντ Φρόιντ κρέμεται αυτοκτονικά | © Valerijs Jegorovs

● Το «Horse» -μια σκοτεινή, κομματιασμένη εκδοχή του επιβλητικού βασιλικού αγάλματος που βρίσκεται στην πλατεία Wenceslas. Στην εκδοχή του καλλιτέχνη όμως η φιγούρα του βασιλιά ιππεύει ένα νεκρό άλογο που κρέμεται ανάποδα δεμένο με τα πόδια επάνω και το κεφάλι του κάτω.

«Horse», ο βασιλιάς ιππεύει ένα νεκρό άλογο που κρέμεται ανάποδα | © Deyan Denchev

● Τα μωρά, «Babies», του Černý, δέκα στον αριθμό, μαύρα πλαστικοποιημένα αγάλματα, ανεβαίνουν τον περίφημο άσχημο τηλεοπτικό πύργο του Zizkov, ενώ τρία άλλα γιγαντιαία χάλκινα μωρά φρουρούν την είσοδο του Μουσείου Kampa.

«Babies», 10 μαύρα αγάλματα ανεβαίνουν στον τηλεοπτικό πύργο του Zizkov | © Laimite

● Στη Γέφυρα του Καρόλου, στο Μουσείο Φραντς Κάφκα, φιλοξενείται μία από τις πιο χιουμοριστικές δημιουργίες του με τίτλο «Piss», όπου τα γλυπτά δύο αντρών στέκονται απέναντι ο ένας από τον άλλον κρατώντας και στρέφοντας μέρος του κορμού και τα μηχανικά πέη τους, ενώ ουρούν πάνω σε ένα χάρτη της Τσεχικής Δημοκρατίας.

«Piss», γλυπτά δύο αντρών ενώ ουρούν πάνω σε ένα χάρτη της Τσεχικής Δημοκρατίας. | © Inna Felker

Το Μουσείο Κάφκα είναι το σπίτι όπου έζησε ο μεγάλος Τσεχοεβραίος συγγραφέας Φραντς Κάφκα (1883-1924), που με τα έργα του σηματοδότησε μια νέα εποχή στη λογοτεχνία του 20ού αιώνα. Γερμανόφωνος, έζησε στη σημερινή Τσεχία και έγραψε όλα του τα βιβλία στη γερμανική γλώσσα.

Χαρακτηρίστηκε ως ο σπουδαιότερος μοντερνιστής γερμανόφωνος πεζογράφος στην παγκόσμια λογοτεχνία.

Οι σχέσεις του με τον αυταρχικό και άξεστο πατέρα του και οι άτυχοι έρωτές του στοίχειωσαν τη ζωή του και πέρασαν στο έργο του, που είναι γεμάτο με τη μαύρη ποίηση της ανασφάλειας και της υπαρξιακής αγωνίας, με τις καθημερινές σκέψεις να τον φέρνουν σε μια βαθιά ανελέητη πάλη με τη συνείδησή του και την ψυχοπαθητική του ευαισθησία.

Τι σημαίνει ο Κάφκα όμως για τον καθένα μας; Ανέκαθεν αντιπροσώπευε την εσωτερικότητα και τους μικρούς καθημερινούς αγώνες που δίνουμε όλοι μας δραματικά και μέσα από τη μεταφυσική αύρα του που κουβαλάμε χρόνια μετά την ανάγνωση του έργου του.

Τα γράμματά του δείχνουν να στραγγαλίζεται παγιδευμένος μέσα σε μια πνευματική αμφιθυμία με τις ιστορίες και τα μυθιστορήματά του να ισορροπούν ανάμεσα στο παράλογο χιούμορ και τη φιλοσοφική σοβαρότητα.

Πάντα λοιπόν βλέπουμε τα γραπτά του με περισσή εσωτερικοποίηση, ασκητισμό και ομφαλοσκόπηση, αναζητώντας την εξουσία που μας ταλανίζει. Ομως εκεί δεν υπάρχει κανένας «θεός» να μας συνδράμει, μόνο αινίγματα και μυστηριώδεις κενές θέσεις.

Ο David Černý κατάφερε να τον αποτυπώσει, εκείνον και την εσωτερική του πάλη, με σύγχρονο τρόπο μέσα στην πόλη του.

Ενας λαμπερός μεταλλικός «θεός» 45 τόνων, 11 μέτρα ψηλός. Ενα τεχνικό αριστούργημα, ένα υπαίθριο κινητικό γλυπτό εγκατεστημένο έξω από το εμπορικό κέντρο Quadrio στην Πράγα, μας δίνει την απόλυτη αίσθηση που αποπνέει το έργο του στη σύγχρονη εποχή μας.

Το γιγαντιαίο κεφάλι από ανοξείδωτο χάλυβα με τα λεπτά αναγνωρίσιμα χαρακτηριστικά του συγγραφέα αποτελείται από 42 μηχανοκίνητα στρώματα, που κινούνται ανεξάρτητα το ένα από το άλλο και αναδιαμορφώνουν το άγαλμα μεταμορφώνοντας το πρόσωπο του Κάφκα. Η τεράστια κατοπτρική προτομή είναι εγκατεστημένη στο πολυσύχναστο εμπορικό κέντρο από το 2014.

Με τον πιο εξαιρετικό τρόπο τα κινούμενα στρώματα είναι ένα θαύμα της σύγχρονης τεχνολογίας, αφού τα 42 κινούμενα πάνελ αποτελούνται από συνολικά 252 διαρθρωτικά τμήματα, για τα οποία χρησιμοποιήθηκαν σχεδόν ένα χιλιόμετρο καλωδίων και 1.500 τετραγωνικά μέτρα ανοξείδωτου χάλυβα με γυαλιστερή επιφάνεια καθώς επίσης περισσότερα από 16.300 κομμάτια συγκολλητικού υλικού.

Η συνεχής κίνησή του δίνεται από 42 συγχρονισμένους κινητήρες. Η «ψυχή» του κινητικού γλυπτού είναι ο μοναδικός κώδικάς του που περιλαμβάνει 15 συγχρονισμένα προγράμματα, τα οποία αποτελούν την καταπληκτική «χορογραφία» της κίνησης του προσώπου.

Το εντυπωσιακό γλυπτό έχει γίνει μέρος της καθημερινότητας των κατοίκων που περνούν δίπλα του άλλες φορές με ταχύ βήμα και σκέψεις που φτερουγίζουν μακριά και άλλες φορές παραμένοντας στον χώρο μαζί με τους επισκέπτες της πόλης, οι οποίοι περιμένουν εντυπωσιασμένοι να παρακολουθήσουν όλα τα πάνελ να ευθυγραμμιστούν, για να αποκαλυφθεί το πρόσωπο του συγγραφέα σε μια φάση αρχικής αναζήτησης που φτάνει στην αγαλλίαση και την εσωτερική πληρότητα.

Η γαλήνια κίνηση του γλυπτού σε συνεπαίρνει, φέρνει σκέψεις που σε οδηγούν στα μύχια βάθη της ψυχής, σε οδηγεί με έξοχο τρόπο αποκαλύπτοντας τη βασανισμένη προσωπικότητα του Κάφκα αλλά και την αδυσώπητη καθημερινή μάχη με την αμφιβολία που μαστίζει τη ζωή όχι μόνο του συγγραφέα, αλλά και τη δική μας όταν ψάχνουμε τις απαντήσεις στην εσωτερική πληρότητα μέσα από την υπαρξιακή μας αναζήτηση.