Sponsor Advertise

Χέρμπερτ Σπένσερ: Η επιβίωση του ισχυρότερου

Χέρμπερτ Σπένσερ


Από τον Δαρβίνο στον Χέρμπερτ Σπένσερ

Ο Κάρολος Δαρβίνος ανέπτυξε και ανέλυσε την θεωρία της εξέλιξης των ειδών. Μια Θεωρία που χαρακτηρίστηκε άκρως «επαναστατική» και «ανατρεπτική» για την επιστήμη της βιολογίας, μιας και ο μηχανισμός της φυσικής επιλογής καθώς και η πραγμάτωση για την κοινή καταγωγή των ειδών, απέδειξε πως όλα τα είδη μοιράζονται εξελικτικά έναν κοινό πρόγονο. Έτσι, μετέβαλλε ριζικά όλο τον τρόπο μελέτης και αντίληψης της εξέλιξης και επιβίωσης του ζωικού βασιλείου όπως και τις βιολογικές ανάγκες, τις σχέσεις και τα ένστικτα των έμβιων όντων.

Πάνω λοιπόν στη θεωρία του Δαρβίνου, έρχεται ο Χέρμπερτ Σπένσερ για να υποστηρίξει την «επιβίωση του ισχυρότερου». Γεννημένος στις 27 Απριλίου του 1820 στο Ντέρμπι της Αγγλίας, υπήρξε μια εξέχουσα προσωπικότητα του φιλοσοφικού, βιολογικού και κοινωνιολογικού επιστημονικού κόσμου. Ήταν το μεγαλύτερο από εννέα αδέρφια της οικογένειας και το μόνο που κατάφερε να επιβιώσει κατά την νηπιακή ηλικία. Ο πατέρας του δάσκαλος στο επάγγελμα, αποτελούσε μια αντισυμβατική προσωπικότητα, διαχωρίζοντας τον εαυτό του από την επίσημη θρησκεία αλλά και από την πολιτική και κοινωνική εξουσία. Με αυτές τις αξίες, εντρύφησε στο γιο του μια αντιπάθεια για όλες τις μορφές εξουσίας και μια ανεξαρτησία σκέψης και συνείδησης. Έτσι ο Χέρμπερτ Σπένσερ από μικρή ηλικία επηρεάστηκε από τις ιδεολογίες υπέρ του ελεύθερου εμπορίου και της μη κρατικής παρεμβατικότητας στην οικονομία.
Οι πρώτες επιρροές του Σπένσερ

Ο Χέρμπερ Σπένσερ παρά το γεγονός ότι δεν έλαβε επίσημη μόρφωση, διδάχθηκε σε κατ’ οίκον εκπαίδευση. Φυσικές επιστήμες, όπως μαθηματικά και λατινικά από τον πατέρα του και τον θείο του. Διδάχθηκε επίσης τις έννοιες της βιολογικής εξέλιξης του Έρασμου Δαρβίνου, παππού του Κάρολου Δαρβίνου και του Ζαν Μπατίστ Λαμάρκ. Ο Σπένσερ σε μεγάλο βαθμό ήταν αυτοδίδακτος και κατέκτησε τις περισσότερες γνώσεις του από αναγνώσματα και συνομιλίες με φίλους του.

Στα πρώτα του άρθρα αναπτύσσει τις ιδέες του για τον ατομικισμό, υπερασπιζόμενος το «laissez-faire» στην οικονομική ζωή και τη μη παρέμβαση του κράτους στην οικονομική δραστηριότητα. Οι ιδέες αυτές αναπτύσσονται το 1851 στο βιβλίο του «Social Statics or the conditions essential to human happiness», όπου παρουσιάζει έναν απολογισμό της ανάπτυξης της ανθρώπινης ελευθερίας, με μια υπεράσπιση των ατομικών ελευθεριών. Μετά το θάνατο του θείου του Thomas το 1853, ο Χέρμπερ Σπένσερ έλαβε μια κληρονομιά η οποία τον βοήθησε να αφιερωθεί στο γράψιμο χωρίς να εξαρτάται από τη μερική απασχόληση.

Το 1855 εκδίδει το βιβλίο του, «Οι αρχές της ψυχολογίας». Βασισμένος στη θεμελιακή υπόθεση ότι το ανθρώπινο μυαλό υπόκειται στους νόμους της φύσης που μπορούν να ανακαλυφθούν μέσα από την γενική βιολογία. Αυτό επιτρέπει την υιοθέτηση μιας προοπτικής ανάπτυξης με όρους όχι μόνο του ατόμου αλλά επίσης των ειδών και της ράτσας. Υπερασπίζεται την άποψη ότι επαναλαμβανόμενες ενώσεις ιδεών ενσωματώνονται στο σχηματισμό ενώσεων στον εγκέφαλο. Με αυτόν τον τρόπο μπορούν να περνάνε από τη μια γενιά στην άλλη μέσω της κληρονομικότητας και των επίκτητων χαρακτηριστικών. Ωστόσο το βιβλίο του αυτό δε βρήκε ιδιαίτερη ανταπόκριση.
Η αρχή της εξέλιξης

Το ενδιαφέρον του Σπένσερ για την ψυχολογία πηγάζει από το γεγονός ότι θέλει να εγκαθιδρύσει ένα θεμελιακό νόμο παγκόσμιας ισχύος. Θέλει να αποδείξει ότι είναι πιθανό όλα στο σύμπαν, η γλώσσα, η κουλτούρα, η ηθική να ερμηνευτούν με νόμους παγκόσμιας εγκυρότητας. Αυτό βέβαια ερχόταν σε αντίθεση με τη θεολογική θέση της εποχής του ότι η ανθρώπινη ψυχή ήταν πέρα από την δικαιοδοσία της επιστημονικής έρευνας. Αυτόν το νόμο παγκόσμιας εφαρμογής τον ονόμασε αρχή της εξέλιξης.

Από το 1862 έως το 1893 συγγράφει το έργο του «Ένα σύστημα συνθετικής φιλοσοφίας», το οποίο αποτελείται από εννέα τόμους. Στο έργο αυτό θέλει να δείξει ότι η αρχή της εξέλιξης εφαρμόζεται στην βιολογία, στην ψυχολογία, στην κοινωνιολογία και την ηθική. Χρησιμοποιεί ένα μεγάλο εύρος πληροφοριών από διάφορες φυσικές και κοινωνικές επιστήμες και τις οργανώνει σύμφωνα με τις βασικές αρχές της θεωρίας της εξέλιξης.



Ο ισχυρότερος του Χέρμπερτ Σπένσερ

Ο Χέρμπερτ Σπένσερ ανέπτυξε την έννοια της εξέλιξης ως την προοδευτική ανάπτυξη του φυσικού κόσμου, των βιολογικών οργανισμών, του ανθρώπινου μυαλού, του ανθρώπινου πολιτισμού και των κοινωνιών. Σύμφωνα με την έννοια αυτή, ο κόσμος προοδεύει σταθερά προς το καλύτερο. Όπως ο ίδιος υποστήριξε σε γραπτό του κείμενο:


«Η επιβίωση του ισχυρότερου, που προσπαθώ να εξηγήσω εδώ με μηχανικούς όρους, είναι αυτό που ο Δαρβίνος αποκάλεσε “φυσική επιλογή” ή τη διατήρηση των πιο προικισμένων ειδών στον αγώνα της ζωής.»

Ο Δαρβίνος συμπεριέλαβε τη φράση του Χέρμπερτ Σπένσερ στην πέμπτη έκδοση του βιβλίου του, «Η Καταγωγή των Ειδών». Μαζί με ένα εγκωμιαστικό σχόλιο: «Ονόμασα την αρχή εκείνη σύμφωνα με την οπoία η παραμικρή διαφοροποίηση, αν είναι χρήσιμη, διατηρείται, με τον όρο φυσική επιλογή, για να υπογραμμίσω τη σχέση της με τη δύναμη της επιλογής που διαθέτει ο άνθρωπος».

Έτσι η εξελικτική θεωρία του Δαρβίνου πέρασε σε μια νέα φάση «μετεξέλιξης». Ο Χέρμπερτ Σπένσερ κατάφερε να αποδώσει ένα πιο «βαθύ» νόημα και μια κοινωνιολογική προσέγγιση, τόσο από πλευρά φιλοσοφικής, ηθικής σκοπιάς όσο και από πλευρά πνευματικής εξέλιξης των ειδών. Και όχι μόνο από την καθαρά βιολογική ερευνητική ανάλυση που διεξήγαγε ο Δαρβίνος.


«Αν μόνο ένα κύτταρο, κάτω απ’ τις κατάλληλες συνθήκες γινόταν άνθρωπος στο διάστημα λίγων χρόνων, ασφαλώς δεν θα ήταν δύσκολο να καταλάβει κανείς πως κάτω απ’ τις κατάλληλες συνθήκες, ένα κύτταρο στη διάρκεια αμέτρητων εκατομμυρίων χρόνων αποτέλεσε την απαρχή του ανθρώπινου γένους».
Ο εφευρέτης

Πέρα όμως από τη συμβολή του στο χώρο της επιστήμης έρευνας και ανάλυσης ο Χέρμπερτ Σπένσερ συνέβαλλε σε μια αναπάντεχη θα έλεγε κανείς εφεύρεση. Αυτή την τόσο απλή αλλά και τόσο χρήσιμη, του συνδετήρα χαρτιών. Το όργανο ονομάζονταν αρχικά «Καρφίτσα Σύνδεσης του Σπένσερ» και η κατασκευή του γινόταν από ένα τροποποιημένο μηχάνημα που παρήγαγε κόπιτσες ρούχων.


Ένα τεράστιο ομοίωμα συνδετήρα που ανεγέρθηκε στο Όσλο στη μνήμη του Γιόχαν Βάαλερ.



Τον πρώτο χρόνο κυκλοφορίας τους οι συνδετήρες είχαν επιτυχία και ο Χέρμπερτ Σπένσερ έβγαλε κέρδος 70 λίρες. Έπειτα όμως η ζήτηση άρχισε να μειώνεται και η εφεύρεση παρέμεινε ξεχασμένη μέχρι το 1899. Μέχρι και όταν ο Νορβηγός μηχανικός Γιόχαν Βάαλερ, υπέβαλε την πατέντα του για τον σύγχρονο συνδετήρα στη Γερμανία.

Μάλιστα κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι συνδετήρες αποτελούσαν ένα συναισθηματικά φορτισμένο σύμβολο της νορβηγικής αντίστασης στη γερμανική κατοχή, καθώς αρκετοί την φορούσαν στο πέτο τους, αντί για τις απαγορευμένες κονκάρδες με τον εξόριστο βασιλιά Χάκωνα Ζ’.
Ένας μικρός επίλογος

Οι ιδέες του Σπένσερ αναπτύχθηκαν μέσα στο κλίμα μιας εποχής, που ο άκρατος καπιταλισμός βρισκόταν στο απόγειό του. Γι’ αυτό δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι υπερασπίστηκε την ιδέα ότι ο ατομικισμός, ο ανταγωνισμός και η απουσία κυβερνητικών παρεμβάσεων οδηγούν στην επίτευξη ενός ανώτερου αγαθού και την ευρεία ανταπόκριση που βρήκαν αυτές οι ιδέες του. Στο έργο του και στην “αναθεώρηση” του Δαρβινισμού υπό μια πιο «ανθρωπιστική» οπτική, θέλει να δείξει ότι η αρχή της εξέλιξης δεν εφαρμόζεται αποκλειστικά στην βιολογία. Μπορεί να διευρυνθεί και στον τομέα της ψυχολογίας, της κοινωνιολογίας και της ηθικής, χρησιμοποιώντας ένα μεγάλο εύρος πληροφοριών από διάφορες φυσικές και κοινωνικές επιστήμες, τις οργανώνει σύμφωνα με τις βασικές αρχές της θεωρίας της εξέλιξης προκειμένου να συνθέσει ένα ολοκληρωμένο αποτέλεσμα έρευνας.

Δημοσίευση σχολίου

0 Σχόλια