Μια ποίηση άλλων τόνων

Η ποίηση στις μέρες μας είναι, ως επί το πλείστον, άνευρη κι άφτερη γιατί έτσι είν’ οι ποιητές της. Είναι μια ποίηση μη ρωμαλέα κι ανώδυνη γιατί είν’ γιομάτη μόνον ωραία λόγια και φιοριτούρες, βαρετές και χιλιοειπωμένες εικόνες, ειδυλλιακά στιχάκια και χλιαρά νοήματα. Μια ποίηση, επομένως, που μυεί τον αναγνώστη στις ήρεμες και γλυκερές ατμόσφαιρες, στις εύκολες ιδέες ακριβώς γιατί θέλει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις ανθρώπων μαθημένων να ζουν σε ένα κλίμα αποχαύνωσης και τρυφηλότητας και να επιζητούν μόνον την ακούραστη πρόσληψη και της ποίησης και της λογοτεχνίας γενικότερα. Είναι μια ποίηση που εκπροσωπεί τη σήψη και την κατάπτωση του σύγχρονου κόσμου και ταυτόχρονα συντείνει κι αυτή (μαζί με άλλους παράγοντες) σε τούτο τον ξεπεσμό. Είναι, λοιπόν, μια ποίηση άνευ ουσίας· κι ουσία σημαίνει ότι το ίδιο το κείμενο πρέπει να προβληματίζει τον αναγνώστη πάνω στη μορφή και το περιεχόμενό του, να προκαλεί έντονες συζητήσεις και γιατί όχι και πολεμική μεταξύ ειδικών και μη. Με λίγα λόγια το ποιητικό κείμενο πρέπει να κάνει τον αναγνώστη να σκέφτεται.

Κατά συνέπεια μια τέτοια ποίηση απευθύνεται όχι μόνο στην καρδιά αλλά και στον νου· θεωρώντας την, όμως, μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, μπορεί κάποιος να υποστηρίξει ότι τότε λειτουργεί κι ως κριτική δύναμη, ως παράγοντας ξεμουδιάσματος κι αφυπνίσεως του μυαλού, δηλαδή ως καταλύτης όλων εκείνων των εσωτερικών διεργασιών που αποτελούν προϋπόθεση για την εξανάσταση του αναγνώστη.

Κύριο χαρακτηριστικό μιας τέτοιας ποίησης είν’ η κριτική ματιά απέναντι στα μεγάλα ζητήματα της ανθρώπινης ύπαρξης (θάνατος, έρωτας, χρόνος κ.λπ.) και ειδικότερα η επίκριση των αδυναμιών συμβατικών θέσεων που πρεσβεύει είτε ο μέσος άνθρωπος είτε οι διάφοροι φορείς εξουσίας (πολιτική, θρησκευτική, κ.α.). Συνεπώς, η ποίηση τούτη όχι μόνο δεν αφήνει τον αναγνώστη να επαναπαύεται σε παγιωμένες θέσεις κι ιδέες αλλά τον υποχρεώνει κάπως να τις αναθεωρήσει κιόλας (γιαυτό ίσως γίνεται κι ενοχλητική)· δεν τον αφήνει ούτε στιγμή ν’ αλληθωρίσει μπροστά στην πραγματικότητα γιατί του λέει τα πράγματα όπως είναι (ο ευσεβής πόθος κι η ελπίδα δεν έχουν κράτος εδώ). Εξυπακούεται ότι τόσο το ύφος όσο και τα νοήματα αυτής της ποίησης είν’ επώδυνα και σκληρά – και μην πάει ο νους των αφελών ή βιαστικών στην τάχα αγωνιστική ποίηση της αριστεράς, την στρατευμένη· μιλώ για μια ποίηση απαλλαγμένη από κομματικές γραμμές.

Η αρχαία τραγωδία, ορισμένα «δηλητηριώδη» ποιήματα του Παλαμά, όλος ο Καρυωτάκης, το εξαίσιο Θεατρίνοι, Μ.Α. του Σεφέρη (στον άλλο νομπελίστα μας ποιητή δεν θα βρεις, όμως, ανάλογες διαθέσεις πουθενά) αποτελούν παραδείγματα αυτής της άλλης ποίησης. Καταλαβαίνει λοιπόν κανείς γιατί ο σημερινός αναγνώστης, συνηθισμένος όπως είναι στα «θηλυπρεπή» κι ανάλαφρα κειμενάκια του καιρού μας, βλέπει την ποίηση αυτή ως «απαισιόδοξη» γραφή! Μήπως λοιπόν είν’ ώρα να κουρντίσουν οι ποιητές τη γραφή τους σε έναν άλλο τόνο πιο αφυπνιστικό, πιο νευρώδη, πιο ρωμαλέο μπας κι αρχίσουν να ταρακουνιούνται συθέμελα οι συνειδήσεις;