Η υπαρξιακή “Κραυγή” του Έντβαρτ Μουνκ
Η “Κραυγή”, μία απόκοσμη μα και πολύ ανθρώπινη φιγούρα. Απόκοσμη εξαιτίας της εμφάνισης της, ανθρώπινη λόγω της έντονης έκφρασης της. Ο Έντβαρτ Μουνκ δημιουργός της “Κραυγής” ήταν εκπρόσωπος του συμβολισμού αλλά με τον τρόπο έκφρασης της τέχνης του αποτέλεσε έναν από τους προδρόμους του εξπρεσιονισμού του 20ου αιώνα. Το έργο του η “Κραυγή” ανήκει σε αυτή τη διακριτή περίοδο μετάβασης από το ένα ρεύμα στο άλλο ενώ το παρόν έργο είναι από τα εμβληματικότερα του είδους του.
Ο αρχικός γερμανικός τίτλος ήταν Der Schrei der Natur (ο λυγμός της φύσης) ενώ δεν είναι το μοναδικό ως προς το θέμα του. Έχουν φιλοτεχνηθεί από τον ίδιο καλλιτέχνη κι άλλες εκδοχές της “Κραυγής” με διαφορετικά μέσα. Μία ζωγραφική εκδοχή του 1910 υπάρχει στο μουσείο Μουνκ καθώς και ένα παστέλ, επίσης στην Εθνική πινακοθήκη της Νορβηγίας υπάρχει άλλη μία ζωγραφική εκδοχή του 1893 ενώ ακόμα ένα παστέλ είναι στην ιδιοκτησία ιδιώτη.Τέλος, έχει δημιουργηθεί από τον Μουνκ μία λιθογραφία η οποία δημιουργεί κάποια ερωτηματικά για τα οποία θα μιλήσουμε παρακάτω.
Η “Κραυγή” του 1893 και του 1910 μοιράζονται κοινά χαρακτηριστικά πέρα από το θέμα. Έχουν διαστάσεις 91 εκ × 73.5 εκατοστά, έχουμε ισχυρά χρώματα μα κάπως σκοτεινιασμένα, απλοποιημένες μορφές και δυναμικές γραμμές. Υπάρχει ωμότητα και απλότητα στην έκφραση της συναισθηματικής κατάστασης της ανθρωπόμορφης φιγούρας. Η επικρατέστερη θεωρία για την έμπνευση στην απόδοση της μορφής είναι ότι ο Μουνκ όταν βρέθηκε στο Παρίσι ήρθε σε θέα με μία Περουβιανή μούμια που είχε εκτεθεί και με βάση εκείνη τη μορφή στήριξε και τη δικιά του. Είναι αξιοπρόσεκτο βέβαια πως αυτός ο πίνακας επηρέασε και την ποπ κουλτούρα αφού είναι υπεύθυνος για τη δημιουργία της μάσκας των ταινιών “Scream” αλλά υπήρξε και η έμπνευση για τη δημιουργία της μορφής μίας εξωγήινης φυλής στη δημοφιλή σειρά σειρά Doctor who. Σε άλλες πληροφορίες, είναι αρκετά γνωστή η περιπέτεια των έργων μιας και έχουν γίνει αντικείμενα κλοπής, τη πρώτη φορά το 1994 την ημέρα έναρξης των Χειμερινών Ολυμπιακών αγώνων εκλάπη από την Εθνική πινακοθήκη και το 2004 από το μουσείο Μουνκ, ωστόσο ανακτήθηκαν.
Θα αναρωτηθεί κανείς πως ο καλλιτέχνης έφτασε στην έμπνευση για αυτό το έργο. Το ημερολόγιο του μας δίνει της ακριβέστερη περιγραφή του πίνακα. Ενώ αυτός και οι φίλοι του πηγαίνουν μία βόλτα την ώρα του ηλιοβασιλέματος σε ένα ύψωμα με θέα το Νορβηγικό τοπίο ο Μουνκ δε φαίνεται να χαλαρώνει αλλά να φτάνει σε κορύφωση μίας βαθιάς υπαρξιακής κρίσης. “Περπατούσα σ’ ένα μονοπάτι με δυο φίλους – ο ήλιος έπεφτε – ξαφνικά ο ουρανός έγινε κόκκινος σαν αίμα – σταμάτησα, νιώθοντας εξαντλημένος, και στηρίχθηκα στο φράχτη – αίμα και γλώσσες φωτιάς πάνω από το μαύρο-μπλε φιόρδ και την πόλη – οι φίλοι μου προχώρησαν, κι εγώ έμεινα εκεί τρέμοντας από την αγωνία – κι ένιωσα ένα ατέλειωτο ουρλιαχτό να διαπερνά τη φύση.” Από την περιγραφή του φαίνεται ξεκάθαρα το αίσθημα αγωνίας και φόβου, η “επίθεση” του φυσικού περιβάλλοντος στα ενδότερα της ψυχής του αλλά και η απομόνωση μιας και οι φίλοι του, τους οποίους αναφέρει – πρέπει να είναι οι δύο μορφές που φεύγουν προς τα πίσω -αδιαφορούν για την ψυχική κατάσταση της βασικής μορφής, του καλλιτέχνη στη συγκεκριμένη περίπτωση.
Ο Μουνκ πάλευε με την παράνοια και με μία ακραία σύγχυση τόσο σε προσωπικό όσο και σε οικογενειακό επίπεδο. Η “Κραυγή” ζωγραφίστηκε την περίοδο που ο καλλιτέχνης περνούσε μία ερωτική απογοήτευση , γεγονός που τον έφερνε αντιμέτωπο με την απόγνωση και σκοτεινές σκέψεις ενώ φοβόταν ότι αυτή του η κατάσταση θα τον οδηγούσε στην ανάπτυξη κάποια ψυχικής ασθένειας σαν άλλα μέλη της οικογένειας του. Η παρουσία σκοτεινών σκέψεων επιβεβαιώνεται αν μη τι άλλο από το αίσθημα αδιεξόδου που χαρακτηρίζει την έκφραση της φιγούρας αλλά και από το γεγονός ότι η γέφυρα στην οποία στέκεται η μορφή αποτελεί σημείο όπου αρκετοί άνθρωποι έγιναν αυτόχειρες πηδώντας από αυτή. Την ίδια στιγμή σε μικρή απόσταση υπάρχει ένα ψυχιατρείο · το ψυχιατρείο στο οποίο νοσηλευόταν η αδελφή του με σχιζοφρένεια.
Η “Κραυγή” λιγότερο ή περισσότερο μιλά σε όλους. Ίσως εκεί να έγκειται η επιτυχία της και η αποδοχή της στο ευρύ κοινό παρά την αγριότητα της. Αδιέξοδο, φόβος, τρόμος είναι ψυχικές συνθήκες τις οποίες έχουμε βιώσει όλοι, αρχέγονα συναισθήματα που μας κυνηγούν. Έτσι λοιπόν, όταν αντικρίζουμε τον πίνακα ο καθένας ξέρει για τι μιλάει, σε ποιο σημείο των πιο σκοτεινών αναμνήσεων του απευθύνεται! Η κραυγάζουσα μορφή δεν μας αποκαλύπτει το φύλο της, δε ξέρουμε αν είναι άνδρας ή γυναίκα. Αυτή η “εμβρυϊκή” μορφή μπορεί να είναι ο ίδιος ο Μουνκ, η νοσούσα αδελφή του, θα μπορούσε να είναι ο καθένας.
Τα τελευταία χρόνια όμως ειπώθηκε και άλλη μία εκδοχή ως προς την αντίδραση της μορφής. Η ερμηνεία αυτή δε θέλει τη φιγούρα να ουρλιάζει αλλά να καλύπτει τα αυτιά της από μία άλλη κραυγή. Αφορμή για αυτή την υπόθεση ήταν μία ασπρόμαυρη λιθογραφία, μία ακόμα εκδοχή του έργου,η Giulia Bartrum επιμελήτρια μίας έκθεσης που πραγματοποιήθηκε στο Βρετανικό μουσείο υποστηρίζει αυτή την ερμηνεία βασιζόμενη σε μια σημείωση του ίδιου του Μουνκ στην οποία γράφει: «Ένιωσα την μεγάλη κραυγή μέσα από την φύση». Βέβαια μικρή σημασία ίσως να έχει τελικά η πραγματικότητα πίσω από το λόγο που αντιδράει έτσι η μορφή, κάνοντας με να συμφωνήσω με το λόγο του Stein Olav Henrichsen από το Μουσείο Μουνκ ο οποίος υποστηρίζει την πλευρά του Βρετανικού Μουσείου. «Δεν μας απασχολεί αν ο κόσμος το ερμηνεύει με διαφορετικούς τρόπους. Την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου το περιοδικό Time έβαλε την κραυγή στο εξώφυλλό του σαν ένα σχόλιο της περιόδου αλλά και της χρήσης ατομικής βόμβας. Έχουμε ακούσει ότι κάποιοι το χρησιμοποιούν ως μεταφορά για το Brexit. Οι άνθρωποι μπορούν να ερμηνεύουν και να απολαμβάνουν την τέχνη με διαφορετικούς τρόπους».
Ο πίνακας · στη δικιά μας περίπτωση οι πίνακες γεννούν τόσα ερωτήματα χωρίς να υπάρχουν ακριβείς και απόλυτες απαντήσεις. Γι’ αυτό υπάρχουν και τόσες ξεχωριστές ερμηνείες. Ο καθένας μπορεί να προτείνει κάτι! Οι ερωτήσεις σχετικά με αυτούς τους πίνακες δε φθήνουν στο χρόνο ούτε εκλείπουν από γενιά σε γενιά, γεγονός που κάνει τον πίνακα ένα ισχυρό δείγμα Τέχνης. Γιατί αν κάτι μπορούμε να το βάλουμε στα όρια της τέχνης και να το ταυτίσουμε με αυτή είναι ότι αντέχει στο χρόνο και δε σταματά να προβληματίζει.
Εγγραφή σε:
Σχόλια ανάρτησης
(
Atom
)
.jpg)
Δημοσίευση σχολίου