Κ.Π Καβάφης: Όταν τα ποιήματα του γίνονται η Ιθάκη σου

Ο Κ.Π Καβάφης γεννήθηκε και πέθανε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Ήταν το ένατο και τελευταίο παιδί του Πέτρου Ι. Καβάφη, (μεγαλέμπορο βαμβακιού, από φαναριώτικο γένος, που οι ρίζες του φαίνεται πως είναι βυζαντινές και της Χαρίκλειας Φωτιάδη από παλαιότατη οικογένεια της Πόλης. Υπήρξε, χωρίς αμφιβολία, η μεγαλύτερη πνευματική φυσιογνωμία της Αλεξάνδρειας. Πέρασε ένα μέρος των χρόνων του στην Κωνσταντινούπολη και την Αγγλία. Εργάστηκε 30 χρόνια ως δημόσιος υπάλληλος. Όσο ζούσε δεν εξέδωσε ολόκληρο το έργο του αλλά δημοσίευε τμήματα του έργου του ιδιωτικά, σε πρόσωπα του φιλικού περιβάλλοντος.

Το 1904 τυπώνει 14 ποιήματα του σε ένα μικρό τεύχος. Το 1910 προσθέτει άλλα 7 ποιήματα. Από το 1912 και μετά τυπώνει τα ποιήματα του σε μεμονωμένα φυλλάδια ως αυτοσχέδιες συλλογές.

Ο ίδιος αναγνώρισε ως αντιπροσωπευτικά μόνο 194 ποιήματα. Το 2003, δημοσιεύθηκε μια υπεύθυνη συγκεντρωτική έκδοση του καβαφικού έργου.

Ο ποιητής είχε μια δημιουργική και αξεπέραστη πορεία, η οποία πέρασε από τρεις φάσεις. Στην πρώτη φάση ο ποιητής επηρεάζεται από το γαλλικό συμβολισμό και τον παρνασσισμό, δηλαδή, δίνει έμφαση στην ακρίβεια της έκφρασης και στις λεπτομέρειες που θέλει να ποίηση αντικειμενική, χωρίς συναίσθημα. Έπειτα στη δεύτερη φάση ο Καβάφης παγιώνει τρεις θεματικούς κύκλους στην ποίηση του:

τον ιστορικό
τον φιλοσοφικό και
τον ερωτικό

Όσον αναφορά το ιστορικό κομμάτι ο ποιητής αυτοπροσδιοριζόταν ως ποιητής ιστορικός. Μελετούσε ιστορικές πηγές και αναφερόταν είτε σε πραγματικά είτε σε πλασματικά γεγονότα. Ο φιλοσοφικός- γνωμολογικός κύκλος σχετίζεται με την ανθρώπινη μοίρα και τη σχέση του ανθρώπου με το χρόνο και το θεό. Τέλος ο ερωτικός ή ηδονικός έχει ως κεντρικό άξονα την ερωτική μνήμη, την ομοφυλοφιλία και τα ινδάλματα αρχαίων εφήβων που ξυπνάνε στη μνήμη του ποιητή. Οι κύκλοι αυτοί μπορούν να συνδυαστούν και σε ένα ποίημα(π.χ Καισαρίων, 1914 ιστοριογενές).

Ο Καβάφης είχε ένα μεγάλο «πάθος», μια παρεκτροπή από τα συνήθη που οι περισσότεροι μελετητές του έργου και της ζωής του θεωρούν ότι πρόκειται για την ομοφυλοφιλική ερωτική ζωή του ποιητή. Αν και στην αρχή η ποίηση του Κ.Π. Καβάφη συνάντησε την εχθρότητα και την επιφύλαξη του πνευματικού κόσμου, με τον καιρό επιβλήθηκε στη συνείδηση όλων σαν ένας ιδιόμορφος αλλά μεστός και γεμάτος με ουσιαστικό περιεχόμενο ποιητής που δεν ενδιαφερόταν για την εξωτερική εμφάνιση του στίχου του αλλά μονάχα για τον εσωτερικό στοχασμό, τη φιλοσοφική σκέψη και το στοχαστικό δίδαγμα.

Μετά θάνατον, ο Καβάφης έγινε αντικείμενο μακρόχρονης μελέτης από ποιητές και μελετητές του έργου του σε όλο τον κόσμο. Τα ποιήματά του εκδόθηκαν και εκδίδονται σε συλλογές, ενώ πρόκειται και για τον πιο πολυμεταφρασμένο Νεοέλληνα λογοτέχνη. Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί στα γαλλικά, αγγλικά, γερμανικά, ιταλικά, ισπανικά, ολλανδέζικα, αραβικά, σλαβικές γλώσσες και σε πάρα πολλές άλλες γλώσσες. Πέθανε από καρκίνο στο λάρυγγα στις 29 Απριλίου 1933, τη μέρα που συμπλήρωνε τα 70 χρόνια ζωής του. Σήμερα, στην Αλεξάνδρεια, το διαμέρισμα του Καβάφη έχει μετατραπεί σε μουσείο με εκδόσεις, χειρόγραφα, μεταφράσεις, δημοσιεύματα και έργα τέχνης εμπνευσμένα από το έργο του, πλούσιο φωτογραφικό, φιλολογικό και άλλο υλικό. Ο Γ. Ξενόπουλος θα δημοσιεύσει το 1903 στο περιοδικό Παναθήναια, μία επαινετική κριτική με τίτλο «Κ.Π Καβάφης , ένας ποιητής».  

Όποιος έχει την τύχη να διαβάσει έστω και ένα του ποίημα, θα καταλάβει αμέσως και θα νιώσει αυτά τα διαχρονικά μηνύματα που περνά στον αναγνώστη αλλά και το πόσο επίκαιρα και σύγχρονα μοιάζουν σε αυτήν την εποχή που διανύουμε. Οι στίχοι που έχουν μείνει στη δική μου μνήμη μου χαραγμένοι μετά από αρκετά ξεφυλλίσματα είναι οι εξής: «Η Ιθάκη σ’έδωσε τ’ωραίο ταξίδι. Χωρίς αυτήν δε θα’ βγαινες στον δρόμο. Αλλά δεν έχει να σε δώσει πια. Κι αν πτωχική τη βρεις η Ιθάκη δε σε γέλασε. Έτσι σοφός που έγινες με τόση πείρα ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σημαίνουν».
Ποτέ ποίημα δεν είχε πει τόσα πολλά πράγματα σε τόσες λίγες λέξεις..