Samba: O χορός των σκλάβων που κατέκτησε την υφήλιο

Η Samba για τους περισσότερους από εμάς είναι συνυφασμένη με τους Βραζιλιάνους. Μάλιστα, αν κάνουμε μια γρήγορη αναζήτηση στο διαδίκτυο θα δούμε πως η «Samba: αποτελεί μουσικοχορευτικό είδος και πολιτισμικό χαρακτηριστικό της Βραζιλίας». Όμως, όπως όλα δείχνουν, ο χορός έχει αφρικανικές ρίζες. Έγινε γνωστός στην αμερικανική ήπειρο, όταν άτυχοι Αφρικανοί μεταφέρθηκαν και πουλήθηκαν σαν αντικείμενα στις ανώτερες τάξεις.
Τί σημαίνει Samba;

Η λέξη samba παρέπεμπε στη φαντασία και τη μαγεία, στοιχεία, μάλιστα, που χαρακτηρίζουν απόλυτα, μέχρι και σήμερα, την αφρικανική ήπειρο. Η πρώτη εμφάνιση της Samba, λοιπόν, έλαβε χώρα στην Αγκόλα, όπου νέοι των αυτοχθόνων φυλών της κεντρικής Αφρικής, χόρευαν εκστασιασμένοι στους ρυθμούς του «σέμπα», ως φόρο τιμής απέναντι στους θεούς του έρωτα και της γονιμότητας.

Η μεγάλη αλλαγή έρχεται τον 16ο αιώνα, όταν αρχίζει η αγοραπωλησία σκλάβων από την Αφρική. Μέχρι και τον 19ο αιώνα υπολογίζεται ότι τα ταξίδια, που διεξήχθησαν από την Αφρική στην Αμερική, ανέρχονταν περίπου στα 55.000. Το αποκορύφωμα φαίνεται πως είναι τα σκλαβοπάζαρα του 17ου αιώνα. Από τους Αφρικανούς που μεταφέρονταν, το 42% κατέληγε στην Καραϊβική, ενώ το 38% στη Βραζιλία.

Η Samba, ο Πολιτισμός και ο βίαιος εκχριστιανισμός

Η κουλτούρα, τα ήθη και τα έθιμα ήταν στοιχεία που δεν αποχωρίζονταν και δεν άφηναν πίσω τους οι Αφρικανοί που αναγκάζονταν να εγκαταλείψουν τον τόπο τους. Έτσι μεταφέρθηκε και ο ήχος της σάμπα από την Αφρική στην αμερικανική ήπειρο. Η Samba αποτέλεσε το μέσο που οι Αφρικανοί σκλάβοι κατάφεραν να «μεταμορφώσουν» τις θρησκευτικές τελετές τους σε χορευτικές εκδηλώσεις και κάπως έτσι ξεγελούσαν τους αφέντες τους και απέφευγαν τιμωρίες που μπορεί να οδηγούσαν μέχρι σε θάνατο.
«Βραζιλιάνικη» Samba

Με το πέρασμα των χρόνων, η σάμπα αγαπήθηκε από τους Βραζιλιάνους ανεξαρτήτως χρώματος και καταγωγής και τελικά έγινε σημαντικό κεφάλαιο της πολιτισμικής ιστορίας τους. Με την άφιξη του 19ου αιώνα, σκλάβοι αλλά και γηγενείς των κατώτερων κοινωνικών τάξεων της Βραζιλίας, χόρευαν στους τρελούς και «κεφάτους» ρυθμούς της samba στην περιοχή Καριόκα, γύρω από το ομώνυμο ποτάμι που περνούσε μέσα από το Ρίο ντε Τζανέιρο. Μάλιστα, ο χορός έμεινε γνωστός και με την ονομασία «Samba Carioca».

Την περίοδο, που διεξαγόταν και το γνωστό καρναβάλι, πλήθος κόσμου από τις κοντινές επαρχίες μαζευόταν για να γιορτάσει και να ξεφαντώσει. Σταδιακά, η Samba διαδόθηκε και στις ανώτερες τάξεις. Τη δεκαετία του 1920 διαδόθηκε και στην υπόλοιπη Αμερική ως χορός για ζευγάρια, ενώ οι κανόνες της samba διατυπώθηκαν για πρώτη φορά, το 1928, στο βιβλίο του Πολ Μπουσέ. Το 1933, η δημοτικότητα του χαρούμενου χορού εκτοξεύτηκε, όταν ο Φρεντ Αστέρ και η Ντολόρες ντελ Ρίο κουνήθηκαν στους φρενήρεις ρυθμούς της σάμπα στην ταινία «Volando hacia Rio de Janeiro».

Το 1941, παρόμοιο εγχείρημα πραγματοποίησε και η Κάρμεν Μιράντα στο έργο «Aquella noche en Rio». Λίγο αργότερα, ο χορός έφτασε και στην Ευρώπη, ενώ το μουσικό κομμάτι «Brazil» του μουσικού Άρι Μπαρόσο έγινε επίσημα και το τραγούδι της σάμπα. Ο τελετουργικός χορός των σκλάβων έγινε σύμβολο του καρναβαλιού, του ερωτισμού και του ξεφαντώματος, η δημοτικότητά του οποίου καταφέρνει και διατηρείται έως σήμερα.